Πάρα πολλοί πολιτικοί και οικονομολόγοι κατηγορούν τη λιτότητα –που ζήτησαν οι πιστωτές από την Ελλάδα- για την κατάρρευση της ελληνικής οικονομίας.
Αλλά τα δεδομένα δείχνουν πως ούτε η σημαντική λιτότητα με βάση τα ιστορικά πρότυπα, ούτε οι κυβερνητικές περικοπές, είναι αρκετά σοβαρά για να εξηγήσουν τις τεράστιες απώλειες θέσεων εργασίας, σχολιάζει ο νομπελίστας οικονομολόγος Edmund Phelps.
Αυτό που δείχνουν τα δεδομένα, είναι ότι τα οικονομικά προβλήματα είναι ριζωμένα στις αξίες και τις πεποιθήσεις της ελληνικής κοινωνίας.
Ο δημόσιος τομέας στην Ελλάδα είναι γεμάτος με πελατειακές σχέσεις (για να κερδίσουν τα κόμματα ψήφους) και αναξιοκρατία (για να αποκτήσουν εύνοια) -πολύ περισσότερο από ό,τι σε άλλα μέρη της Ευρώπης.
Η μέγιστη σύνταξη των δημοσίων υπαλλήλων σε σχέση με τους μισθούς, είναι σχεδόν διπλάσια απ’ ό,τι στην Ισπανία.
Η κυβέρνηση ευνοεί τις ελίτ των επιχειρήσεων, με το αφορολόγητο καθεστώς.
Και μερικοί κρατικοί υπάλληλοι πληρώνονται, χωρίς καν να εμφανίζονται στη δουλειά τους.
Υπάρχουν σοβαρά δεινά στον ιδιωτικό τομέα, επίσης -ιδίως, η κυρίαρχη επιρροή των κατεστημένων συμφερόντων και των επιχειρηματικών και πολιτικών ελίτ της χώρας.
Τα κέρδη ως ποσοστό του εισοδήματος των επιχειρήσεων στην Ελλάδα, φτάνουν το επιβλητικό 46%, σύμφωνα με τα τελευταία διαθέσιμα στοιχεία.
Η Ιταλία έρχεται δεύτερη με 42%, η Γαλλία τρίτη με 41%.
Το μερίδιο της Γερμανίας είναι 39%, των Ηνωμένων Πολιτειών 35% και του Ηνωμένου Βασιλείου 32%.
Οι «ημέτεροι» λαμβάνουν επιδοτήσεις και συμβάσεις, και οι «απ’ έξω» είναι δύσκολο να εισβάλουν στο σύστημα.
Είναι εκπληκτικό ότι οι νέοι Έλληνες επιχειρηματίες δείχνουν να φοβούνται να ενσωματώσουν τις επιχειρήσεις τους στην Ελλάδα, μήπως και κάποιοι άλλοι χρησιμοποιήσουν πλαστά έγγραφα για να πάρουν τις επιχειρήσεις τους.
Σύμφωνα με την Παγκόσμια Τράπεζα, η Ελλάδα είναι ένα από τα δυσκολότερα μέρη στην Ευρώπη για να ξεκινήσεις μια επιχείρηση.
Το αποτέλεσμα είναι ότι ο ανταγωνισμός για το μερίδιο αγοράς είναι αδύναμος και υπάρχουν λίγες επιχειρήσεις με νέες ιδέες.
Αυτό το υπανάπτυκτο σύστημα πηγάζει από τις συντεχνιακές αξίες στην Ελλάδα, οι οποίες δίνουν έμφαση στην κοινωνική προστασία, την αλληλεγγύη αντί του ανταγωνισμού και τη δυσφορία με την ανεξέλεγκτη αλλαγή.
Οι αξίες αυτές μπορεί να είναι επωφελείς για την οικογενειακή ζωή.
Αλλά, ακόμη και με τις καλύτερες προθέσεις, είναι μια συνταγή για μια στατική οικονομία και αποχαυνωμένες σταδιοδρομίες.
Πράγματι, η παραγωγικότητα της εργασίας στην Ελλάδα (ΑΕΠ ανά εργαζόμενο) είναι μόνο 72% του επιπέδου στο Ηνωμένο Βασίλειο και την Ιταλία, και μόλις το 57,7% στη Γερμανία.
Και οι έρευνες δείχνουν ότι η ικανοποίηση του μέσου όρου ζωής στην Ελλάδα, είναι πολύ χαμηλότερη από εκείνον που βρίσκεται στις πλουσιότερες χώρες της Ευρωπαϊκής Ένωσης (τις 15 της ΕΕ).
Αντίθετα με τους ισχυρισμούς της ελληνικής κυβέρνησης, ο κορπορατισμός φτωχαίνει τους λιγότερο ευνοημένους.
Στοιχεία της ΕΕ στα ποσοστά φτώχειας το 2010, κατατάσσουν την Ελλάδα στο 21,4% -πολύ υψηλότερο από τον μέσο όρο 16,7% των 15 χωρών της ΕΕ.
Για την ακρίβεια, η Ελλάδα είδε κέρδη της παραγωγικότητας μετά το Β’ Παγκόσμιο Πόλεμο -αλλά κυρίως από τις αυξήσεις στην εκπαίδευση και το κεφάλαιο ανά εργαζόμενο.
Δύο σημαντικές πηγές ευρείας ευημερίας έχουν μπλοκαριστεί από το σύστημα στην Ελλάδα.
Η μία είναι η αφθονία των επιχειρηματιών που ασχολούνται με την ανίχνευση και την εκμετάλλευση των νέων επιχειρηματικών ευκαιριών. Χωρίς αυτούς, η Ελλάδα δεν τα πάει καλά με την προσαρμογή στις μεταβαλλόμενες συνθήκες (κάτι που τόνισε επιτακτικά ο Φρίντριχ Χάγιεκ).
Οι -πολύ- επαινεμένοι εφοπλιστές της Ελλάδας, για παράδειγμα, άργησαν πολύ να προσαρμοστούν στις μεταφορές με κοντέινερ και έτσι έχασαν μερίδιο της αγοράς τους.
Η άλλη πηγή ευρείας ευημερίας είναι η αφθονία των επιχειρηματιών που ασχολούνται με τη σύλληψη και τη δημιουργία νέων προϊόντων και διαδικασιών –κάτι που συχνά αποκαλείται «εγχώρια καινοτομία».
Εδώ, η Ελλάδα δεν διαθέτει τον απαραίτητο δυναμισμό: οι επενδύσεις επιχειρηματικών κεφαλαίων είναι μικρότερες στην Ελλάδα, σε σχέση με το ΑΕΠ, από ό,τι σε οποιαδήποτε άλλη χώρα της ΕΕ.
Έτσι η οικονομία της Ελλάδας έχει ελάχιστη ικανότητα να δημιουργεί διαρκή αύξηση της παραγωγικότητας και υψηλή ανθρώπινη ικανοποίηση.
Ορισμένοι οικονομολόγοι πιστεύουν ότι αυτές οι διαρθρωτικές πτυχές δεν έχουν καμία σχέση με την τρέχουσα κρίση στην Ελλάδα.
Στην πραγματικότητα, μια στρουκτουραλιστική [1] προοπτική φωτίζει το τι πήγε στραβά, και γιατί.
Για αρκετά χρόνια, η Ελλάδα άντλησε κεφάλαια από αυτά που εύστοχα ονομάστηκαν «διαρθρωτικά ταμεία» της ΕΕ και δάνεια από γερμανικές και γαλλικές τράπεζες, για να χρηματοδοτήσει ένα ευρύ φάσμα έργων υψηλής έντασης εργατικού δυναμικού.
Η απασχόληση και τα εισοδήματα αυξήθηκαν και οι αποταμιεύσεις συσσωρεύτηκαν.
Όταν η εισροή κεφαλαίων σταμάτησε, οι τιμές των περιουσιακών στοιχείων στην Ελλάδα έπεσαν, και το ίδιο έγινε με τη ζήτηση για εργατικό δυναμικό στον τομέα των κεφαλαιουχικών αγαθών.
Επιπλέον, με τον πλούτο των νοικοκυριών να έχει ξεπεράσει κατά πολύ τα ποσοστά των μισθών, η προσφορά εργασίας μειώθηκε.
Έτσι, η Ελλάδα πήγε από την έκρηξη, στην ολοκληρωτική ύφεση.
Η στρουκτουραλιστική προοπτική εξηγεί επίσης γιατί η ανάκαμψη είναι αργή.
Με τον αδύναμο ανταγωνισμό, οι επιχειρηματίες δεν σπεύδουν να προσλάβουν τους ανέργους.
Μόλις άρχισε την ανάκαμψη, η πολιτική αναταραχή το περασμένο φθινόπωρο εξαφάνισε την εμπιστοσύνη εν τη γενέσει της.
Η αλήθεια είναι ότι η Ελλάδα χρειάζεται κάτι περισσότερο από την αναδιάρθρωση του χρέους ή ακόμη και διαγραφή του χρέους.
Για να έχουν οι νέοι Έλληνες μέλλον στη χώρα τους, αυτοί και οι μεγαλύτεροί τους πρέπει να αναπτύξουν συμπεριφορές και θεσμούς που συνθέτουν μια περιεκτική σύγχρονη οικονομία -που σημαίνει να αποτινάξουν τις συντεχνιακές αξίες τους.
Η Ευρώπη από την πλευρά της, πρέπει να σκεφτεί πέρα από τις αναγκαίες μεταρρυθμίσεις του συνταξιοδοτικού συστήματος στην Ελλάδα, το φορολογικό καθεστώς και τις ρυθμίσεις των συλλογικών διαπραγματεύσεων.
Ενώ η Ελλάδα έχει φτάσει τα ύψη του κορπορατισμού [2], η Ιταλία και η Γαλλία δεν είναι πολύ πίσω -και δεν είναι πολύ πίσω τους και η Γερμανία.
Όλη η Ευρώπη, όχι μόνο η Ελλάδα, θα πρέπει να επανεξετάσουν την οικονομική τους φιλοσοφία.
[1] Στρουκτουραλισμός: Μεταφορά του γαλλ. structuralisme < λατ. structura «δομή, οικοδόμημα» < p. struere «οικοδομώ, συντάσσω, συναρμόζω», μτχ. structus).
[2] Κορπορατισμός, ή κορπορατιβισμός: Συντεχνιασμός. Το συντεχνιακό κράτος. Ονομασία οικονομικής θεωρίας με προεκτάσεις πολιτικής και κοινωνικής οργάνωσης – συστήματος ενός κράτους.
