Επικαιρότητα

Σενάρια περί Ολυμπιάδας και γιών του Κασσάνδρου

20/01/2015

Δεκάδες τα αναπάντητα ερωτήματα, καθώς οι ιστορικές πηγές της περιόδου είναι ελλιπείς – Ποιο μπορεί να ήταν το νήμα της συγγένειας που συνέδεε όλους αυτούς, ώστε να βρεθούν αγκαλιασμένοι για χιλιάδες χρόνια στα έγκατα του Τύμβου Καστά;

Είναι η Ολυμπιάδα η νεκρή της Αμφίπολης; Είναι γιοί του Κασσάνδρου οι άντρες που βρέθηκαν θαμμένοι μαζί της, ο ένας εκ των οποίων φαίνεται άγρια δολοφονημένος; Και επιπλέον, σε ποιον ή ποιαν θα μπορούσε να ανήκει το αποτεφρωμένο σώμα, τίνος ήταν το βρέφος -και ποιο ήταν το νήμα της συγγένειας που συνέδεε όλους αυτούς, ώστε να βρεθούν αγκαλιασμένοι για χιλιάδες χρόνια στα έγκατα του Τύμβου Καστά;

Κι ακόμη: Πώς θα μπορούσε να δικαιολογείται μια ομαδική ταφή, κάτι που παραβαίνει τις συνήθειες των αρχαίων Μακεδόνων; Επ’ αυτού, είναι χαρακτηριστικό ένα απόσπαμα από το βιβλίο αναφοράς «Έθιμα Ταφής στον Αρχαίο Ελληνικό Κόσμο» των Donna Kurtz και John Boardman (εκδ. Καρδαμίτσα): «Κατά την Ελληνιστική περίοδο ο κοινός άνθρωπος ήταν ικανοποιημένος με μια απλή σαρκοφάγο, έναν κιβωτιόσχημο ή κεραμοσκεπή τάφο ή ένα τεφροδόχο αγγείο. Οι σημαντικοί νεωτερισμοί είναι οι μνημειώδεις τάφοι για τους πλούσιους και τις οικογένειές τους, που έπαιρναν γενικά τη μορφή των περίτεχνων θαλαμοειδών τάφων ή των υπέργειων μαυσωλλείων. […] Αυτή ήταν η εποχή του ατόμου και για πρώτη φορά έχουμε άφθονα στοιχεία για την πίστη του ανθρώπου στην αθανασία του, ενώ η περίπτωση του Αλεξάνδρου και των διαδόχων του δηλώνουν σαφή συμμετοχή στη θεία φύση για εκείνους τους νεκρούς που είχαν ανάλογες δυνατότητες».

Εάν αποδειχθεί ότι ήταν, όντως, η Ολυμπιάδα η νεκρή και ότι προς τιμήν της ανεγέρθηκε -έστω και σε ύστερη φάση, όχι κατευθείαν με την ταφή της στο λιτό κιβωτιόσχημο μνήμα- τότε αποδεικνύεται ότι οι Μακεδόνες δεν παρέβησαν απλώς τις συνήθειές τους, αλλά έκαναν κάτι που μοιάζει παράλογο και αδιανόητο: Κατασκεύασαν έναν από τους μεγαλύτερους και πιο περίτεχνους τύμβους του τότε γνωστού κόσμου για μια γυναίκα, τιμώντας την σαν ημίθεη -ή «αφηρωισμένη» νεκρή, κάτι που δικαιώνει την αρχική ερμηνεία που έδωσαν στο μνημείο οι ανασκαφείς και το ΥΠΠΟ. Φυσικά, υπάρχουν αρχαιολόγοι που απορρίπτουν συλλήβδην την εκδοχή της «Ολυμπιάδας», επιμένοντας ότι η μητέρα του Μεγάλου Αλεξάνδρου έχει ταφεί στην Πύδνα -όπως μαρτυρά εμμέσως και σχετική επιτύμβια επιγραφή.

Με κομμάτια από διαφορετικά παζλ μοιάζουν τα υπολείμματα των πέντε νεκρών της Αμφίπολης, σαν ψηφίδες από διαφορετικές εικόνες, οι οποίες όμως βρέθηκαν όλες μαζί στο ίδιο σημείο, δημιουργώντας έναν νέο, μακρύ κατάλογο με απορίες, εικασίες κ.λπ. Στην επίσημη ανακοίνωση που εξέδωσε το υπουργείο Πολιτισμού, οι επικεφαλής ερευνήτριες διευκρινίζουν ότι η ουσιαστική, «μικροσκοπική» μελέτη των ευρημάτων αρχίζει τώρα, αμέσως μετά από την πρώτη αναγνώριση των βασικών τους χαρακτηριστικών. Επομένως, επί του παρόντος αποκλείεται οποιαδήποτε βεβαιότητα για οποιαδήποτε εκδοχή, ακόμη και εάν για κάποιους φαίνεται προφανές πχ ότι η ηλικιωμένη γυναίκα δεν μπορεί παρά να είναι η Ολυμπιάδα και οι δύο άντρες οι γιοί του Κασσάνδρου.

Πρωταρχικό και κρίσιμο ζήτημα είναι η σχέση που έχουν μεταξύ τους οι πέντε νεκροί, ιδιαίτερα, δε, οι τρεις ενήλικοι, εφόσον το τέταρτο άτομο αποτεφρώθηκε και το νεογνό συνιστά γρίφο που δεν μπορεί να αποκωδικοποιηθεί. Μολονότι απάντηση δεν μπορεί να δοθεί πριν η μελέτη των σκελετών προχωρήσει σε πολύ πιο εξειδικευμένες διαδικασίες (με ακτινολογικές, ιστολογικές, παλαιογενετικές κ.λπ. αναλύσεις), το ερώτημα που τίθεται πιεστικά είναι το εξής: Ετάφησαν επίτηδες, σαν οικογένεια ή γενιά, σαν να τους ένωνε κάποια κοινή μοίρα, ακόμη και εάν αυτό ήταν το μίσος μοχθηρών και καχύποπτων ηγεμόνων, κάποιων που έβλεπαν μόνο απειλές στα άτομα του συγγενικού περιβάλλοντός τους; Ή μήπως η κατάσταση στην οποία βρέθηκαν τα υπολείμματα είναι αποτέλεσμα του βάναυσου βανδαλισμού από τους κάθε είδους εισβολείς;

Μπερδεμένα στην ίδια μάζα χώματος, 550 οστά εξετάστηκαν και τα 157 από αυτά ανατάχθηκαν όπως υπέδειξε η επιστήμη της Οστεοαρχαιολογίας και της Φυσικής Ανθρωπολογίας, αποκαλύπτοντας ότι ο περιβόητος σκελετός ήταν στην πραγματικότητα ένα κουβάρι πέντε ατόμων. Από αυτό το κουβάρι, η μία άκρη είναι η ηλικιωμένη γυναίκα. Και η άλλη άκρη οι δύο άντρες. Οι αναλύσεις DNA θα επαληθεύσουν ή θα αποκλείσουν το ενδεχόμενο η «Κυρία του Τάφου», να είναι η μητέρα του Μεγάλου Αλεξάνδρου, η δαιμόνια και αδάμαστη Ολυμπιάδα.

Σύμφωνα με το πόρισμα της έρευνας, η νεκρή είναι άνω των 60 ετών. Η Ολυμπιάδα πέθανε κατά μερικά χρόνια νεότερη, έστω όμως ότι η διαφορά λίγων ετών ανήκει στο συγγνωστό περιθώριο λάθους, λόγω της χρονικής απόστασης και της αμφίβολης ακρίβειας των ιστορικών πηγών. Το κρίσιμο στοιχείο είναι ότι η Ολυμπιάδα θανατώθηκε δια λιθοβολισμού -και στην αναφορά της ανθρωπολογικής εξέτασης δεν διευκρινίζεται εάν ο σκελετός της έφερε ίχνη χτυπημάτων που θα μπορούσαν να αποδοθούν σε τέτοιου είδους, μαρτυρική, εκτέλεση.

Αντιθέτως, για τον νεότερο από τους δύο «Αδελφούς», οι ερευνήτριες δεν έχουν αμφιβολία: Δολοφονήθηκε, σφάχτηκε, πιθανότατα με «μαχαιρίδιο». Εάν η περαιτέρω μελέτη των σκελετικών καταλοίπων επιβεβαιώσει ότι οι δύο άντρες του τάφου συνδέονταν με εξ αίματος συγγένεια -εφόσον σε αυτό παραπέμπουν οι κοινές τους παθήσεις- τότε θα μπορούσε να θεμελιωθεί η θεωρία ότι πρόκειται, πιθανώς, για δύο από τους γιους του Κασσάνδρου. Ο πιο φιλόδοξος, αδίστακτος και αιμοσταγής από τους Επιγόνους του Αλεξάνδρου, βασίλευσε αφού θανάτωσε την Ολυμπιάδα. Παντρεύτηκε μία από τις προστατευόμενές της, την Θεσσαλονίκη, κόρη του Φιλίππου και της Νικησιπόλεως, με την οποία απέκτησε τρεις γιους. Ο ένας από αυτούς, ο Αντίπατρος ο Β’, δολοφόνησε τη μητέρα του, τυφλός από ζήλια, καθώς θεωρούσε ότι η Θεσσαλονίκη ευνοούσε τον μικρότερο αδελφό του. Στο μεταξύ, βέβαια, η Θεσσαλονίκη είχε χάσει τον δυνάστη και σύζυγό της, Κάσσανδρο και τον πρωτότοκο γιό της, Φίλιππο Δ’ -και κάπως έτσι συνεχίστηκε η πορεία αυτής της αγαπημένης οικογένειας.

Ωστόσο, καθώς οι ιστορικές πηγές της περιόδου είναι ελλιπείς, ακόμη και οι ηλικίες των γιών του Κασσάνδρου αμφισβητούνται, με κάποιους ιστορικούς να θεωρούν τον έναν μεγαλύτερο και κάποιοι τον άλλον. Επομένως, το εάν υπήρξε αδελφοκτονία μετά από τη μητροκτονία, κάτι που θα συνέδεε εντός του Τύμβου Καστά την Ολυμπιάδα με τους γιούς του Κασσάνδρου, δεν μπορεί παρά να παραμένει και αυτό μια πιθανή μεν εκδοχή, αλλά πάντα στη σφαίρα της εικοτολογίας.

Ατομο 1: Γυναίκα