Ξέρω ότι ακούγεται δύσκολο να το αποδεχτούμε,δεν υπάρχει ”αντικειμενική αλήθεια”. Η ανακατασκευή της πραγματικότητας στον εγκέφαλό μας αποτελεί τη βάση πάνω στο οποίο χτίζουμε τα πιστεύω μας για τον κόσμο. Κάθε τι που θεωρούμε αλήθεια έχει κτιστεί μέσα από την δική μας αντίληψη.Είναιο τρόπος και η οπτική γωνία που βλέπουμε τον κόσμο και όσο πιο τετράγωνη είναι η οπτική μας τόσο πιο εύκολα πέφτουμε σε αδιέξοδα. Ότι είναι αυτονόητο για εμάς δεν είναι το ίδιο για όλους. Τα αδιέξοδα αυτά που συναντάμε, σε κάθε μας μέρα, οι κοινωνικές επιστήμες αποκαλούν γνωστικές προκαταλήψεις.
Μας αρέσει πολύ βέβαια να πιστεύουμε ότι είμαστε ανοιχτά μυαλά, δίκαιοι, σωστοί, λογικοί όμως τελικά και αυτές οι απόψεις για τον εαυτό μας ίσως αποτελούν μέρος των προκαταλήψεων μας. Οι γνωστικές προκαταλήψεις έχουν ενσωματωθεί στην αντιληπτική,τη συναισθηματική και τη γνωστική λειτουργία του εγκεφάλου μας. Ας δούμε παρακάτω μερικές από αυτές σε έναν όχι και τόσο εξαντλητικό κατάλογο.
Η προκατάληψη της γοητείας. Ζούμε την εποχή της εικόνας. Θεωρούμε πιο αξιόπιστους τους πιο γοητευτικούς ανθρώπους, επειδή ο εγκέφαλός μας έλκεται από αυτό που τον ευχαριστεί αισθητικά. Οι πιο ευπαρουσίαστοι άνθρωποι έχουν περισσότερες πιθανότητες να μας πείσουν.
Η προκατάληψη της επιβεβαίωσης. Έχουμε την τάση να δίνουμε έμφαση σε πληροφορίες που στηρίζουν τα πιστεύω μας, ενώ υποσυνείδητα αγνοούμε ή απορρίπτουμε άκριτα πληροφορίες που τα αντικρούουν.
Η προκατάληψη της ομάδας. Υποσυνείδητα, υιοθετούμε ευνοϊκή μεταχείριση για τα υπόλοιπα μέλη της ομάδας μας και σπάνια αμφισβητούμε τα πιστεύω τους, επειδή ο εγκέφαλός μας είναι έτσι κατασκευασμένος, ώστε να αναζητά τη συμφωνία με τους γύρω του.
Η προκατάληψη της προσμονής. Όταν ψάχνουμε για πληροφορίες, ή όταν κάνουμε κάποια έρευνα, έχουμε την τάση να “ανακαλύπτουμε” αυτό ακριβώς που ψάχνουμε. Κλασσικό είναι το παράδειγμα αναζήτησης ιατρικών διαγνώσεων
μέσω του διαδικτύου.
Η προκατάληψη της αιτίας-αποτελέσματος.Ο εγκέφαλός μας έχει την προδιάθεση να κάνει συνειρμούς ανάμεσα σε δύο γεγονότα, ακόμη κι όταν δεν υπάρχει κάποια σχέση μεταξύ τους. Αν πιεις ένα βότανο και περάσει το κρυολόγημα, τότε αποδίδεις την ανάρρωσή σου σε αυτό, έστω κι αν στην πραγματικότητα συνέβαλαν πολλοί άλλοι άσχετοι παράγοντες.
Η προκατάληψη της ευχαρίστησης. Τείνουμε να πιστεύουμε ότι οι ευχάριστες εμπειρίες αντικατοπτρίζουν μεγαλύτερες αλήθειες απ’ ό,τι οι δυσάρεστες εμπειρίες. Εν μέρει επειδή τα κέντρα ευχαρίστησης του εγκεφάλου βοηθούν στον έλεγχο της δύναμης των αντιλήψεων, των αναμνήσεων και των σκέψεων.
Η προκατάληψη της αντίληψης.Ο εγκέφαλός υποθέτει αυτόματα ότι αντιλήψεις και πιστεύω αντιπροσωπεύουν αντικειμενικές αλήθειες για τον εαυτό μας και τον κόσμο. Εξ ου και η έκφραση “Αν δεν το δω, δεν το πιστεύω”.
Η προκατάληψη της λογικής. Έχουμε την τάση να πιστεύουμε επιχειρήματα που μας φαίνονται πιο λογικά. Επίσης, συνηθίζουμε να αγνοούμε πληροφορίες που δεν μας φαίνεται ότι βγάζουν νόημα. Ο Γουίλιαμ Τζέημς έχει πει: “Κατά κανόνα, δεν πιστεύουμε γεγονότα και θεωρίες που φαίνονται άχρηστες”.
Η προκατάληψη του τυφλού σημείου.Οι περισσότεροι δεν συνειδητοποιούν πόσες γνωστικές προκαταλήψεις έχουν στην πραγματικότητα ή πόσο συχνά πέφτουν θύμα αυτών τους των προκαταλήψεων. Οι διαφημιστές και οι πολιτικοί έχουν επίγνωση αυτών των τυφλών σημείων και στοχεύουν επίτηδες στις δικές σας προκαταλήψεις για να πουλήσουν τα προϊόντα και τις ιδέες τους.
Η προκατάληψη της προβολής. Συχνά υποθέτουμε, χωρίς να το επαληθεύουμε, ότι τα υπόλοιπα μέλη της ομάδας μας έχουν παρόμοια πιστεύω, παρόμοιες ηθικές αξίες και βλέπουν τον κόσμο μέσα από τα μάτια μας, είναι μια από τις πιο επικίνδυνες μιας και διαφορετικοί τύποι ανθρώπων δεν σκέφτονται όπως εμείς.
Η προκατάληψη της πειθούς. Όταν διαφωνούμε για κάποιο θέμα, πιστεύουμε συνήθως εκείνον που έχει πιο δραματικά και συναισθηματικά επιχειρήματα.
Ο εγκέφαλός μας τείνει να συντονίζεται με τους καλούς ομιλητές, με αποτέλεσμα να κινδυνεύουμε να πιαστούμε αιχμάλωτοι των συναισθημάτων και των πεποιθήσεών τους.
Πολλές από τις παραπάνω προκαταλήψεις μας αφορούν όλους και η εξέτασή τους είναι ένα μικρό βήμα για την προσωπική μας εξέλιξη και την ΑΥΤΟΓΝΩΣΙΑ.
ΞΕΝΟΣ ΝΙΚΟΣ
Εκπαιδευτής Ενηλίκων
Ειδίκευση Συμβουλευτική
Προσανατολισμός
